چهل حدیث از امام هادی (ع)

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اُذْکُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْریـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـدیمِ الْحَـزْمِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: حسرت وپشیمانىِ‏کوتاهى درانجام‏کارها را به یاد آور و بـا تصمیم جــدّى و تدبیر جبـران کن.

خـود شناسى و خداشناسى

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: لاْتـَعْـدُ وَلاتَجْعَلْ لِلأیّامِ صُنْعا فىحُکْمِ اللّه‏ِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: از حـدّ خـود تجـاوز نـکن و روزگار را در کار خدا دخیل مدان.

خشـم خـداو خلق

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقینَ وَمَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْیَیْقَنْ‏اَنْ یَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلُوقینَ . 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: کسى که از آفریدگار پیروى کند از خشم آفریـده‏ها بـاکى نـدارد. و کسى که خــدا را به خشـم آورد، باید باور کند که مردم بر او خشم خواهند آورد.

شـکر نعـمت

 وَ قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اَبْقـُوا النِّعـَمَ بِحُسْنِ مُجـاوَرَتِها وَالْتَمِسوُا الزِیّادَةَ فیها بِالشُّکرِ عَلَیها. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: نعمتها را با برخـورد درست، باقى نـگه داریـد و با شکر نعمتها اسباب فزونى آنها را فراهم آورید. (استفاده درست از نعمت سبب دوام آن و شـکر نعمت سبب فـزونى آن است).

نشـانه خـیر خــدا

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اِنَّ اللّه‏َ اِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَیرا إذا عُوتِـبَ قَبِـلَ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: اگر خداوند خیر کسى را بخواهد، چنان مى‏شود که هرگاه مـورد توبیـخ قرار گیرد، مى‏پـذیرد.

بـى‏نیــازى

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: الغِنى قِلَِّةُ ما تَمَنّیکَ وَالرِّضا بما یَکْفیکَ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: بى‏نیـازى، در کمـى آرزو و رضایت به چیزى است که تو را کفایت مى‏کند.

اصرار برگناه وآرزوى بخشش

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: إنَّ مِنَ الغِرَّةِ بِاللّه‏ِ أنْ یُصِرَّ العَبدُ عَلَى المَعصِیَةِ وَ یِتَمَنّى عَلَى اللّه‏ِ المَغفِرَةَ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: از نشانه‏هاى غرور نسبت به خدا آن است که بنده، استـمرار و اصرار بر گنـاه داشـته باشد و در همان حال، آرزومند بخشایش الهى باشد.

خـود شــناسى

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفسُهُ فـَلا تَأْمَنْ شَـرَّهُ. 

امام على‏النقى علیه‏السلام فرمود: هر کس قدر خودش را نداند (ودر نظر خودش بى مقدار باشد) از شـرّش ایمـن مبـاش.

بـازار دنیــا

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: أَلدُّنیـا سـُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخـَرُونَ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: دنیــا بـازارى اسـت که جمعى درآن سود مى‏برند وگروهى زیان مى‏بینند.

معـیار دنیـا و آخـرت

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اَلنّاسُ فِی الدُّنیا بِالْأَموالِ وَفىِ الاْخِـرَةِ بِالاَْعـمالِ. 

امام هادى علیه‏السلامفرمود: ارزش مردم در دنیا وابسته به اموال است، و در آخـرت بـه اعـمال.

ســلاح حـلم

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ یَکادُ اَنْ یُعْفى عَلى ظُلْمِهِ بِحِلْمِهِ وَإنَّ الْمُحِقَّ السَّفیهَ یَکادُ اَنْ یُطْفِى‏ءَ نُورَحَقِّهِ بِسَفَهِهِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: ظالم بردبار (خردمند) ممکن است که با بردبارى خود مورد عفو و گذشت از ظلمش قرار گیرد، ولى حق‏دارِ نادان، ممکن است، به سبب سفاهتش نور حقش را خاموش کند.

اسـیر جـان و زبـان

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: راکِبُ الْحَرُونِ اَسیرُ نَفْسِهِ وَالْجـاهِلُ اَسـیرُ لِسانِهِ. 

امام محمد تقى علیه‏السلام فرمود: سوار بر مرکب چموش و خیره سر، اسیرِ جانِ خود و فـردِ نـادان، اسیرِ زبـانِ خـود است.

عــاق والـدین

 قالَ یَحَیَى بنُ عَبْدِالْحَمید: سَمِعْتُ ابَاالحَسَنِ علیه‏السلام یَقُولُ لِرَجلٍ ذَمَّ اِلَیهِ وَالِدا لَهُ فَقْالَ: اَلْعُقُوقُ ثَکَلُ مَنْ لَمْ یَثْکَلْ. 

یحیى بن عبدالحمید گوید: از امام‏هادى علیه‏السلامشنیدم که به مردى که نزد ایشان از پدر خود بدگویى کرد فرمود: نافرمانى پدر و مادر داغى است بـراى کسى کـه داغ نـدیده اسـت، یعنى مثل آن است که پدر ومادرش از دنیا رفته باشند.

گمـان نیـک و بـد

عَنْ اَبِى الْحَسَنِ الثّالِث علیه‏السلام إنَّهُ قالَ: إذا کانَ زَمانٌ أَلْعَدلُ فیهِ اَغْلَبُ مِنَ الْجَورِ فَحَرامٌ أنْ یُظَنَّ بِاَحَدٍ سُوءٌ حَتّى یُعْلَمَ ذلِکَ مِنهُ، وَإذا کانَ زَمانٌ الْجَوْرُ أغلَبُ فیهِ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ اَنْ یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیرا مالَمْ یَعْلَمْ ذلِکَ مِنْهُ 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: زمانى که عدل و داد در جامعه بیش از ظلم و ستم باشد، در آن موقع حرام است که به کسى گمان بد ببرند، مگر وقتى که آن بـدى از وى معلوم شود، و زمانى که ظلم و ستم بر عدل و داد غلبه داشته باشد، سزاوار نیست احدى گمان خوب به کسى ببرد، مگر وقتى که آن خوبى از او معلوم شود.

ضـرر چــاپـلوسى

 قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث علیه‏السلام لِرَجُلٍ وقَدْ اَکثَرَ مِنْ اِفراطِ الثَّناءِ عَلَیْهِ: اَقْبِلْ عَلى شَـأنِکَ، فإنَّ کَثرَةَ الْمَلَقِ یَهْجُمُ عَلَى الْظِنَّةِ، وَإذا حَلَلْتَ مِنْ اَخیکَ فى مَحَلِّ الثِّقَةِ فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّیَّةِ. 

امام هادى علیه‏السلام خطاب به کسى که در ستایش از ایشان زیاده‏روى کرده بود، فرمود: از این عمل بپرهیز و به کار خودت بپرداز، که تملّق زیاد سبب بدگمانى است و اگر اطمینان برادر مؤمنت از تو سلب شد، تملّق گویى را رها کن و حسن نیّت نشان ده.

آراسـتگى و جـمال

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: إِنَّ اللّه‏َ یُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَیَـکْرَهُ البُؤْسَ وَ البائِسَ . 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: خداوند زیبایى و آراستگى را دوست دارد و ژولیـدگى و ژولیـده را دوست نمى‏دارد.

نـافرمانى پـدر و مـادر

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اَلعُقُوقُ یُعَقِّبُ القِلَّةَ ویُؤَدّى إِلَى الذِّلَّةِ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: نافرمانى پدر و مادر کمبود را به دنبال دارد و به خـوارى مى‏کشـد.

آفـت عــلم

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: العُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إِلَى الغـَمْطِ والْجـَهْلِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: خودبینى انسان را از دانش‏آموختن باز مى‏دارد واو را بـه نـادانى و پستى مى‏کـشاند.

افتادگى آموز اگرطالب فیضى هرگز نخورد آب زمینى‏که بلند است

درخـواست بیش از حـدّ

عَنِ الإمامِ الهادى علیه‏السلام: مَنْ سَأَلَ فَوقَ قَدْرِ حَقِّهِ فَهـُوَ أَولى بِالحِرمـانِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: هر کس بیش از اندازه و حق خودش بخواهد، او بـه محـرومیت شایسته‏تر اسـت.

دوسـت راهنـما

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: مَـنْ جَـمَـعَ لَـکَ وُدَّهُ وَرَأْیَـهُ فَـاجْمَـعْ طـاعَتَـکَ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: کسى که دوستى و رأى خود را براى تو جمع کند؛ (دوستانه تو را راهنمایى کند) از او پیــروى کـن.

جـبران گذشـته ها

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اُذْکُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْریـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـدیمِ الْحَـزْمِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: حسرت وپشیمانىِ‏کوتاهى درانجام‏کارها را به یاد آور و بـا تصمیم جــدّى و تدبیر جبـران کن.

گرفتارى دنیا و پاداش آخرت

 قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: اِنَّ اللّه‏َ جَعَلَ الدُّنیا دارَ بَلْوى وَالاْخِرَةَ دارَ عُقْبى وَجَـعَلَ بَـلوَى الدُّنیا لِثَـوابِ الاْخِـرَةِ سَبَبَا وَثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلوَى الدُّنیا عِوَضا. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: خداوند، دنیا را جاى گرفتارى قرار داده و آخــرت را سـراى پـاداش، گرفتارى دنیا را سبب ثواب آخرت قرار داده و ثـواب آخـرت را عـوض گرفتـارى دنـیا.

نتیجه تقوا و طاعت پروردگار

عَنْ اَبىِ الْحَسَنِ الثّالِثِ علیه‏السلام أَنَّهُ قالَ: مَنِ اتَّقَى اللّه‏َ یُتَّقى وَمنْ اَطاعَ اللّه‏َ یُطاعُ 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: هر که از خدا پروا کند، از او پروا کنند، و هرکس از خدا اطاعت کند، اطاعتش کنند.

پـاداش شـکر نعـمت

قالَ الإمامُ الهادى علیه‏السلام: الشّاکِرُ اَسْعَدُ بِالشُّکِر مِنْهُ بِالنِّعمَةِ الَّتى اَوْجَبَتْ الشُّکر لِأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَالشُّکْرُ نِعَمٌ وَعُقبى. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: کسى که شکر نعمت بجا آورد، براى سپاس سزاوارتر است از نعمتى‏که شکر دارد، چون نعمت‏ها کالایى است وشکر، هم نعمت است وهم آخرت.

دشـمن تـراشى

 قالَ ابُوالحَسَنِ الثّالِث علیه‏السلام: مَـنْ رَضِـىَ عَـنْ نَفْـسِهِ، کَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـیْهِ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: کسى که از خود راضى باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد.

ایمـنى از مکر الهى

قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: مَنْ اَمِنَ مَکْرَ اللّه‏ِ وَأَلیمَ أَخْذِهِ تَکَبَّرَ حَتّى یَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ و نافِذُ اَمْرِهِ و مَنْ کانَ عَلى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ هانَتْ عَلَیْهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَلَو قُرِضَ وَنُشِرَ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: هرکس خود را از مکر و مؤاخده پروردگار در امان بداند، کبر ورزیده است، تا آنکه قضاى الهى و دستور تخلف ناپذیر او گریبانش را بگیرد، و هرکس از طرف خداوند دلیل روشنى داشته باشد، (براى کارهایش دلیل شرعى داشته باشد،) هرمصیبتى بر او سبک و قابل تحمل خواهد بود، هر چند بدنش را قیچى کنند و پاره پاره شود.

پیـامـد هاى دو رویى

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلْمِراءُ یُفْسِدُ الصِّداقَةَ الْقَدیمَةَ وَ یَحِّلُ الْعُقْدَةَ الْوَثیقَةَ وَ أَقَلُّ ما فیهِ اَنْ تَکُونَ فیهِ الْمُغالَبَةُ، وَالمُغالَبَةُ اُسُّ اَسْبابِ الْقَطیعَةِ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: نفاق و دورویى، دوستى دیرین را از بین مى‏برد و پیمانهاى محکم و مطمئن را نیز بر هم مى‏زند و کمترین اثر آن، کشمکش و نزاع است و نزاع، اصلى‏ترین سبب جدایى است.

آثـار اخــلاق ناپسـند

 قالَ أبُوالحَسَنِ الثّالِث علیه‏السلام: اَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ وَالزَّهـْوُ جالِبُ الْمـَقْتِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: حسـد، خوبیـها را از بین مى‏برد و خودخواهى، دشمنى و بیزارى مى‏آورد.

بـدترین صـفات اخـلاقى

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلجَـهْلُ والبُـخْلُ أذَمُّ الأخــلاقِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: جهل و بخل بدترین صفات اخلاقى است.

بـرتـریـن‏هـا

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: خَیْرٌ مِنَ الْخَیْرِ فاعِلُهُ، وَاَجْمَلُ مِنَ الْجَمیلِ قائِلُهُ، وَأرْجَحُ مِنَ الْعِلمِ حامِلُهُ، وَشَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جالِبُهُ، وَاَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ راکِبُهُ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: بهتر از کار خیر، انجام دهنده آن است، و زیباتر از سخن زیبا، گوینده آن است، و برتر از دانش، دانشمند است، و بدتر از بدى، آورنده آن است، و ترسناک‏تر از وحشت، ترسو است.

انتـظار بى‏جـا

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام لِلْمُتوَکِلِّ فى جَوابِ کَلامٍ دارَ بَینَهُما : لاتَطلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدَرتَ عَلَیْهِ، وَلاَ الْوَفاءَ مِمَّنْ غَدَرْتَ بِهِ، وَلاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سوُءَ ظَنِّکَ الِیهِ، فَإنَّما قَلبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ. 

امام هادى علیه‏السلام در جواب سخنى که میان او و متوکّل گذشت ، فرمود: از کسى‏که نسبت به او کدورتى دارى خوشى نطلب، و از کسى که به او خیانت کرده‏اى وفا نخواه، و از کسى که به او بدگمانى، خیرخواهى نخواه، چون هر چه تو نسبت به او در دل دارى، او هم نسبت به تو در دل دارد.

خشـونت بى جــا

قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلْغَـضَبُ عَلـى مَـنْ تَمْلِـکُ لُـؤْمٌ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: غضب کردن برکسى‏که اختیارش با توست، موجـب سـرزنـش و پستى است.

زیبـایى ظاهر و بـاطن

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: حُسنُ الصُّورَةِ جَمـالٌ ظـاهِـرٌ. و حُسـنُ العَـقلِ جمـالٌ باطِـنٌ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: نیکویى صورت، زیبایى ظاهر است، و نیـکى خرد، زیبـایى باطن است.

نتیـجـه حسـد

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اِیّاکَ وَالْحَسَـدَ فَاِنَّهُ یَبینُ فیکَ وَلایَعْمَـلُ فـى عَـدُوِّکَ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: از حسد بپرهیز، چون حسادت تو آشکار مى‏شود و در دشـمنت هـم تأثـیرى نـدارد.

نـرود میخ آهنین در سنگ

قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: ألْحِکْمَةُ لاتَنْجَعُ فِى‏الطِّباعِ الْفاسِدَةِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: حکمت در سرشت‏هاى فاسد تأثیرى ندارد.

ر ا ز د ا ر ى

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اُذْکُرْ مَصـْرَعَکَ بَیْنَ یـَدَىْ اَهْلِکَ وَلاطَبیبٌ یَمْنَعُکَ وَلاحَبیبٌ یَنْفَعُکَ. 

امام على النقى علیه‏السلام فرمود: به یاد آور لحظه‏اى را که در مقابل بستگانت جان مى‏دهى، که نه طبیب، کارى مى‏تواند بکند و نه از دوست کارى ساخته است.

لذّت خـواب و خـوراک

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلسَّهَـرُ اَلَـذُّ لِلْمَنـامِ وَالْجُوعُ یَزیدُ فیطیبِ الطَّعامِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: بى‏خوابى، خـواب را لذیذتر مى‏کـند و گرسنگى، خوراک را گواراتر مى‏سازد.

مـزاح و شـوخى

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلْهَزْلُ فُکاهَةُ السُّفهاءِ وَصِنـاعَةُ الجُهّـالْ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: مزاح و شوخى، خوشمزگىِ نابخردان و حـرفه جـاهــلان اسـت.

حســابـرسـى

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلْمَقادیرُ تُریکَ ما لَمْ یَخْطُرْ بِبالِکَ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: حسابرسى‏ها، آنچه را که به ذهنت خطور نمى‏کند به تـو نشـان خواهـد داد.

سـرزنش و کیـنه

قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: العِتـابُ مِفْتـاحُ الثِّقـالِ وَالْعِتـابُ خَیـرٌ مِـنَ الْحِقْـدِ. 

امام دهم علیه‏السلام فرمود: سرزنش، کلید آزار است و سرزنش بهتر از کینه است. (یعنى اگر نسبت به کسى کینه در دل داشته باشى بدتر از آن است که او را سرزنش کنى)

صـبر بـر مصیـبت

 قالَ الإمامُ الْهادی علیه‏السلام: اَلْمُـصیبَـةُ لِلصّـابِرِ واحِـدَةٌ ولِلْـجـازِعِ اثْنتـانِ. 

امام هادى علیه‏السلام فرمود: مصیبتبراى‏کسى‏که صبر مى‏کند، یـک مشـکل بیش نیـست، ولى براى کسى که بى‏تابى مى‏کند، دوتاست.