آشنایی با سوره واقعه

این سوره مبارکه، در شمار سوره‏هاى قرآن، پنجاه و ششمین سوره و چهل و چهارمین سوره‏اى است که بر قلب پاک پیامبر فرود آمده است.

1- نام این سوره‏
این سوره گران قدر با این آیه آغاز مى‏گردد
اذا وقعت الواقعه....
هنگامى که آن رویداد بزرگ رخ دهد؛ رویداد تکاندهنده‏اى که در روى دادن آن هیچ دروغى نیست و کسى نمى‏تواند آن را انکار کند......
واژه «واقعه» بیانگر روز رستاخیز و فرارسیدن آن روز سهمگین است و نام این سوره نیز از همین واژه و از نخستین آیه آن برگرفته شده است.
در پاره اى از روایات نیز از این سوره به سوره «غنى» و یا سوره بى‏نیازى و ارزانى دارنده بى نیازى تعبیر شده است.

2 - فرودگاه آن‏
در این مورد سه نظر رسیده است
1 . به باور گروهى از مفسران پیشین از جمله «ابن عباس» همه آیه‏هاى این سوره، جز آیه 82 در مکه و در کنار خانه خدا بر قلب نورانى محمد (ص) فرود آمده است.
2 . امّا به باور پاره‏اى جز دو آیه 81 و 39 که در سفر هجرت بر آن حضرت فرود آمد، دیگر آیات این سوره در مکّه بر قلب پاک او نازل شد.
3. و گروهى نیز بر آنند که همه آیات این سوره در مکه به آن حضرت وحى گردید

3 - شمار آیه‏ها و واژه‏هاى آن‏
در شمار آیه‏هاى این سوره نیز سه نظر آمده است:
1 . قاریان حجاز و شام بر آنند که این سوره داراى نود و نه آیه است
2 . امّا از دیدگاه «بصرى‏ها» نود و هفت آیه دارد
3 . و به باور «کوفیان» داراى نود و شش آیه است، که این روایت بیشتر مورد تأیید است
گفتنى است که این سوره از 378 واژه و 1203 حرف پدید آمده است.

4 - پاداش تلاوت آن‏
در فضیلت و برترى این سوره و پاداش تلاوت آن روایات متعددى رسیده است.
1 . از پیامبر گرامى آورده‏اند که فرمود
من قرأ سورة الواقعة کتب لیس من الغافلین.))
کسى که سوره مبارکه «واقعه» را تلاوت کند، در وصف او نوشته مى‏شود که وى از غفلت‏زدگان نیست.
این نکته بدان دلیل است که آیات جانبخش این سوره سراسر درس‏آموز و عبرت‏انگیز و بیدارگر است.
و از «مسروق» آورده‏اند که: کسى که مى‏خواهد خبر پیشینیان، اهل بهشت، حال دوزخیان، و صف دنیا و آخرت را دریابد، باید سوره واقعه را با دقت تلاوت کند.
2 . و نیز آورده‏اند که «عثمان» در آخرین روزهاى زندگى «عبدالله بن مسعود» به دیدارش آمد و با دیدن شدت بیمارى او، پرسید: از چه شکایت دارى؟
او گفت: از گناهانم
پرسید: اینک در اندیشه چه هستى؟
پاسخ داد: مهر و رحمت و آمرزش خدا.
پرسید: مى‏خواهى دستور دهم برایت طبیب بیاورند؟
گفت: طبیب من مرا بیمار کرده است.
پرسید: اجازه نمى‏دهى تا دستور دهم حقوق تو را از بیت‏المال بپردازند؟
پاسخ داد: آن روز که نیازمند بودم، مرا محروم و حقوق مرا قطع کردى، اینک امروز که نیازى به پول ندارم مى‏خواهى دستور دهى بدهند؟!
عثمان گفت: براى دخترانت هزینه کنند.
پاسخ داد: آنان نیازى ندارند. به آنان گفته‏ام هماره سوره «واقعه» را تلاوت کنند، چرا که از پیامبر شنیدم که مى‏فرمود: من قرأ سورة الواقعة کل لیلة لم تصبه فاقة ابداً.
کسى که هر شب سوره «واقعه» را تلاوت کند، هرگز گرفتار تهیدستى و فقر نخواهد شد.
3 . از حضرت باقر آورده‏اند که فرمود: من قرأ سورة الواقعة قبل اَن ینام لقى الله و وجهه کالقمر لیلة البدر.
هر کس سوره «واقعه» را هر شب پیش از سر نهادن بر بالش تلاوت کند، در روز رستاخیز خدا را در حالى دیدار خواهد کرد که چهره‏اش بسان ماه شب چهاردهم مى‏درخشد.
 4 . و از حضرت صادق آورده‏اند که فرمود:
من قرأ فى کل لیلة جمعة الواقعة احبه‏الله، و احبه الى الناس اجمعین، و لم یر فى الدنیا بؤساً ابداً، و لا فقراً و لا فاقة و لا آفة من آفات الدنیا، و کان من رفقاء امیرالمؤمنین (ع)....
کسى که سوره واقعه را در هر شب جمعه تلاوت کند، خداى فرزانه او را دوست مى‏دارد، و او را محبوب مردم مى‏سازد. او هرگز در زندگى ناراحتى نمى‏بیند و فقر و تهى‏دستى و آفت‏هاى دنیا دامانش را نمى‏گیرد و از دوستان امیرمؤمنان خواهد شد....
روشن است که این پاداش پرشکوه نه براى تلاوت تنها، که براى تلاوت و شناخت و ایمان و عمل به قرآن خواهد بود؛ تلاوتى که راهگشاى اندیشه باشد و از پى آن به باور و ایمان قلبى بینجامد و آن گاه انسان را به سوى والایى‏ها و هدف‏هاى بلند برانگیزد و به نیکى‏ها آراسته و از پلیدى‏ها دور سازد.

5 - دورنمایى از مفاهیم بلند آن‏
این سوره پس از یاد و نام بلندمرتبه و شکوهبار و پرمعنویت خدا و پس از توجه دادن به پاره‏اى از اوصاف او، از معاد و جهان پس از مرگ و فرا رسیدن روز پرسش و حسابرسى سخن را مى‏آغازد و از ویژگى‏ها و گرفتارى‏ها و مشکلات آن روز، و نیز از نعمت‏ها و پاداش‏ها و گروه‏ها مختلف بندگان خدا در صحنه‏هاى رستاخیز و عالم آخرت سخن مى‏گوید؛ از بندگان مقرب حق و مهر و لطف بى‏کران او بر آنان،
از اصحاب یمین و نعمت‏هاى متنوع خدا بر آنان،
از اصحاب شمال و کیفرهاى تکاندهنده و دردانگیز و دردآور آنها در دوزخ و آتش شعله ‏ور آن،
از حالت احتضار و سکرات مرگ و مقدمات آن، و از برخى راه‏هاى اثبات معاد و دلائل فرا رسیدن آن پیام مى‏دهد، و در جاى جاى آیات خود به قدرت بى‏کران، دانش وصف‏ناپذیر، نشانه‏هاى یکتایى و بى‏همتایى ذات پاک پدیدآورنده هستى و خداى دنیا و آخرت توجه مى‏دهد.
اگر بخواهیم دورنمایى از مفاهیم بلند و ارزشمند این سوره را در چشم‏انداز پژوهشگران قرار دهیم، این گونه و با این عناوین روبه رو مى‏گردیم :
با پدیدار شدن نشانه‏هاى رستاخیز،
پیدایش رستاخیز،
گروه‏هاى چندگانه از انسان‏ها در صحنه رستاخیز،
مقربان بارگاه دوست،
یاران راست،
یاران چپ،
ویژگى‏ها و خصوصیت هر کدام از آن‏ها،
پاداش و کیفر هر کدام از آن‏ها،
دلایل اثبات معاد و فرا رسیدن روز رستاخیز،
از راه بیان قدرت بى‏کران خدا،
از راه آفرینش انسان از نطفه،
از راه آفرینش انسان از خاک بى‏مقدار،
از راه آفرینش‏هاى مکرر در عالم رحم،
از راه توجه دادن به پدیده مرگ،
از راه جلوه‏گر شدن روح حیات در گیاهان،
از راه نزول باران،
از راه توجه دادن به فروغ آتش و ده‏ها نکته درس‏آموز و مفاهیم دیگرى که خواهد آمد.
1 . هنگامى که آن رویداد [سهمگین‏] روى دهد،
2 .  در روى دادن آن هیچ گونه دروغى [در کار] نیست.
 3. ( آن رویداد،) پایین‏آورنده (گروهى‏) و بالابرنده (گروهى دیگر )است.
4 .(این‏) هنگامى [است‏] که زمین سخت لرزانده شود.
5 . و کوه‏ها سخت فرو پاشند،
6 . و به صورت غبار پراکنده‏اى درآیند،
7 . و شما [مردم، آن روز] سه دسته شوید:
8 . پس سعادتمندان، چه سعادتمندانى هستند( و راستى چقدر بلندمرتبه‏اند)! 
9 . و تیره‏بختان، چه تیره‏بختانى ( و راستى چقدر تیره‏بخت هستند ) !
10 . و پیشگامان، همان پیشگامان [در ایمان و آزادگى‏] هستند،
11 . آنان همان مقربان [بارگاه پروردگار خویش‏]اند،
12 . در بوستان‏هاى پرنعمت ( بهشت پرطراوت و زیبا در ناز و نعمت‏اند )
13 . ( آنان )‏ گروهى از پیشینیان هستند،
14 . و اندکى از آیندگان.
15 . ( آنان )‏ بر تخت‏هایى زربفت و( پرشکوه‏ ) قرار دارند،
16 . در حالى که روبه‏روى هم بر آن‏ها تکیه زده‏اند.

برگرفته شده از تبیان